คำว่าล่ามหมายถึงผู้ที่แปลด้วยการพูด หรือแปลด้วยภาษามือ ส่วนมากรับสารด้วยการฟังและอาจมีบ้างที่อ่านข้อความจากเอกสารแล้วพูดคำแปลออกมา (sight translation) สำหรับล่ามที่แปลภาษาต้นทางเป็นภาษาปลายทางด้วยการพูดอาจแบ่งลักษณะการแปลได้เป็นสองแบบคือแปลแบบพูดตาม (consecutive interpretation) และแปลแบบพูดพร้อม (simultaneous interpretation) แต่ยังมีการแบ่งตามบริบทหรือสถานการณ์ที่ล่ามทำงานด้วย เช่น ล่ามศาล (court interpreter) ล่ามทหาร (military interpreter) และล่ามชุมชน (community interpreter) ฯลฯ
ล่ามที่ทำงานในแต่ละบริบทจะมีความชำนาญต่างกัน เช่น ล่ามชุมชนเป็นผู้เอื้ออำนวยให้ผู้ที่ไม่สามารถสื่อสารในภาษาราชการของประเทศที่ตนอยู่สามารถติดต่อกับหน่วยงานราชการได้ เช่นล่ามภาษาพม่า (แปลภาษาพม่า-ไทย) ที่ให้ความช่วยเหลือชาวพม่าเวลามาติดต่อราชการหรือมาโรงพยาบาล หรือล่ามภาษาอังกฤษ (แปลภาษาอังกฤษ-ไทย) ที่ให้ความช่วยเหลือนักท่องเที่ยว ล่ามกลุ่มนี้นอกจากจะต้องมีความสามารถในการสื่อสารในภาษาต้นทางและปลายทางแล้วยังต้องมีความรู้ด้านเนื้อหาเฉพาะทาง และมีความสามารถในการติดต่อประสานงานให้ลุล่วงตามวัตถุประสงค์ของผู้ใช้บริการด้วย การแปลแบบล่ามชุมชนมีความคล่องตัวสูง อาจมีการย้ายสถานที่หรือเดินทางระหว่างแปล โดยมากเป็นการแปลแบบพูดตาม บางครั้งอาจเรียกว่าล่ามประสานงาน (liaison interpreter) หรือเรียกชื่ออื่นตามสถานที่หรือสถานการณ์ที่แปล
ล่ามการประชุมคือผู้ที่แปลในการประชุม อาจเป็นการแปลแบบพูดตามหรือพูดพร้อมก็ได้ นอกเหนือจากความรู้ทางภาษาและความรู้ด้านเนื้อหาแล้ว ทักษะสำคัญของล่ามการประชุมคือการใช้ไหวพริบ คิดวิเคราะห์และตัดสินใจให้ทันท่วงที หากเป็นการแปลแบบพูดตามสิ่งสำคัญคือจังหวะในการพูดคำแปลและการใช้ภาษากายช่วยในการสื่อสารกับผู้ฟัง หากเป็นการแปลแบบพูดพร้อมจังหวะและน้ำเสียงมีความสำคัญเช่นกัน และต้องฟัง-คิด-พูด ไปพร้อมๆกันให้สัมฤทธิ์ผลด้วย ล่ามการประชุมอาจมีความชำนาญในการแปลเนื้อหาที่ยาวและซับซ้อนกว่า และต้องมีสมาธิสูงเป็นเวลาต่อเนื่องเพื่อติดตามเนื้อหาของการประชุมโดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงที่มีการถามและตอบคำถามที่จะต้องแปลให้ผู้ถูกถามสามารถเข้าใจคำถามได้ตามเจตนาของผู้ถาม และต้องแปลคำตอบให้ผู้ถามเข้าใจคำตอบได้ตามความมุ่งหมายของผู้ตอบเช่นกัน อีกทั้งยังต้องตีกรอบคำแปลของตนอย่างระมัดระวังเพื่อมิให้ผู้ฟังเข้าใจผิดด้วย
สิ่งสำคัญสำหรับทั้งล่ามชุมชนและล่ามการประชุมคือการแปลให้ความหมายถูกต้องตามเจตนาของผู้พูด สำหรับล่ามชุมชนอาจทำงานในบริบทที่ไม่เร่งรัดเท่าล่ามการประชุมแต่อาจต้องทำงานในสถานการณ์ที่มีแรงกดดันจากสิ่งแวดล้อม ล่ามการประชุมอาจทำงานในสถานที่เป็นสัดส่วนแต่ก็มีแรงกดดันจากความซับซ้อนของเนื้อหาและความเร่งด่วนด้านเวลา ผู้ใช้บริการล่ามควรทำความเข้าใจลักษณะการทำงานของล่ามแต่ละกลุ่มและจ้างงานล่ามที่มีความชำนาญตรงกับลักษณะของงานที่จะมีการแปล
เกี่ยวกับผู้เขียน
ร.ศ. ศศี จันทร์ประพันธ์ schanprapun@yahoo.com เป็นอาจารย์ประจำภาควิชาภาษาอังกฤษและภาษาศาสตร์ คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และเป็นล่ามการประชุมอิสระ สมาชิกสมาคมล่ามการประชุมระหว่างประเทศ (AIIC) เป็นอาจารย์สอนโครงการปริญญาโทการแปลล่ามที่ศูนย์การแปลและล่ามเฉลิมพระเกียรติ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มีความสนใจเรื่องการแปลและการแปลแบบล่าม ต้องการยกระดับวงการล่ามไทยให้มีมาตรฐานที่ดี และส่งเสริมศักดิ์ศรีในอาชีพล่าม
Comments